Milieubeheer
Het is binnen een overheidsopdracht perfect mogelijk om strenge eisen op te leggen aan leveranciers (of een toeleverancier in de waardeketen) om transparantie te bieden wat betreft milieumanagement. Het is van belang dat de systemen of normen zijn opgesteld door een onafhankelijke instantie en dat er verwezen wordt naar erkende milieumanagementsystemen zoals EMAS (EU) en ISO 14001 (ISO).
Een milieumanagementsysteem maakt in de meeste gevallen deel uit van het algemene managementsysteem van een bedrijf, maar legt een specifieke focus op het identificeren van de milieu-impacten (nulmeting en transparantie) om daarna een beleid te definiëren om negatieve impacten te reduceren, te beheersen en te compenseren. Met andere woorden, een milieumanagementsysteem meet de milieuprestaties van een organisatie. Deze milieu- of ecologische prestaties hebben betrekking op het beleid, de processen, de acties en de resultaten van de organisatie op het vlak van energie, water, afval, klimaat, biodiversiteit, etc.
Het integreren van een milieumanagementsysteem in een overheidsopdracht is dan ook een garantie dat een organisatie zich actief inzet op het continu verbeteren van de ecologische prestaties (inspanningsverbintenis) en dat er op zijn minst transparantie bestaat inzake de belangrijkste ecologische parameters van de organisatie.
De meest gekende systemen in België zijn ISO 14.001 en het Europees Milieumanagement en Audit Schema (EMAS). Brussel heeft een eigen erkenning genaamd ‘ecodynamische onderneming’ dat een opstap is naar een internationaal of Europees managementsysteem.
De eisen aan het milieumanagementsysteem in de EMAS-verordening zijn identiek aan ISO 14.001.
In het algemeen dient het milieubeheersysteem (volgens ISO 14.001) van een bedrijf aan een aantal voorwaarden te voldoen:
a) de milieu-impact van activiteiten, producten en diensten identificeren en controleren;
b) het milieubeheer continu verbeteren
c) een systematische aanpak implementeren om milieuobjectieven te stellen, te bereiken en kenbaar te maken wanneer ze gerealiseerd zijn.
Dit betekent dat het bedrijf zowel dient te werken aan een beleid op het vlak van milieumanagement, een actieplan dient uit te werken en consequent moet monitoren wat de milieuperformantie is aan de hand van verschillende indicatoren. Op die manier kan bijgestuurd worden indien nodig en kan de continue verbetering gegarandeerd worden.
Zowel ISO 14001 als EMAS hechten veel belang aan volgende elementen: naleving van de regelgeving, verbetering van de milieuprestaties, externe communicatie en betrokkenheid van de werknemers. In de meest recente versie van EMAS wordt ook sterk de nadruk gelegd op de circulaire economie.
Hoe neem je een milieumanagementsysteem mee in je opdracht?
Als aankoper kan je een milieumanagementsysteem of de opstart hiervan opleggen tijdens de uitvoering van de opdracht.
Integratie bij de selectiecriteria
Het eisen van een milieumanagementsysteem kan opgenomen worden in de formulering van de selectievoorwaarden, meer bepaald bij het onderzoek naar de technische en beroepsbekwaamheid van de (kandidaat-) inschrijvers. Deze aanpak kan de toetreding tot een opdracht belemmeren indien een kandidaat geen certificaat van het milieumanagementsysteem kan voorleggen bij het indienen van de offerte. Het is dan ook aangewezen om deze aanpak enkel te overwegen in het geval van een overheidsopdracht met een voldoende hoge budgetraming en/of voldoende lange uitvoeringsperiode OF wanneer uit marktonderzoek blijkt dat voldoende potentiële inschrijvers beschikken over een milieumanagementsysteem.
Integratie bij de gunningscriteria en/of uitvoeringsvoorwaarden
Voor overheidsopdrachten met lagere budgetramingen kan verwezen worden naar onderdelen van EMAS of ISO-milieumanagementsystemen. Zo zou men kunnen vragen dat inschrijvers/kandidaten over een intern milieubeleid (actieplan) beschikken en/of over bepaalde procedures beschikken om milieuaspecten aan te pakken. Het beschikken over een milieumanagementsyteem kan ook een differentiërende factor zijn bij de gunning. Het is dus perfect mogelijk om hier gunningscriteria rond te formuleren. Het is tenslotte ook mogelijk om de leverancier te vragen om bij de start van de uitvoering van de opdracht (of na een aantal maanden) een milieumanagement certificaat voor te leggen.
Verwijzing naar milieumanagementsystemen in Belgische overheidsopdrachten
Op basis van onderzoek in de databank van E-Notification (2015) werden verwijzingen naar ISO 14.001 en EMAS-certificaten (hetzij in bezit van de aanbestedende overheid, hetzij gevraagd aan kandidaten/inschrijvers) gebruikt in aankondigingen van o.a. de volgende opdrachten: transport van oliën, transport en verwerking van restproducten uit kleine waterzuiveringsinstallaties en onderhoud en schoonmaak van waterwerken (pompstations, collectoren, enz.). Verwijzingen naar milieuzorgsystemen komen ook geregeld terug in opdrachten voor drukwerk, kantoormeubilair, schoonmaak en park- en tuinonderhoud. Het systeem wordt dus veelvuldig ingezet bij overheidsopdrachten.
Milieumanagement in België
In België zijn er 63 organisaties EMAS-gecertificeerd (542 sites) (cijfers 2020). Dit is een lichte daling ten aanzien van de voorbije jaren. Voor meer details betreffende het type sectoren en type bedrijven die beschikken over een EMAS-certificaat verwijzen wij naar het EMAS-register.
In België is het aantal ISO 14.001-certificaten gestegen van 130 in 2000 tot 1167 in 2016 en zien we nu weer een daling naar 992 certificaten in 2019. Deze Belgische trend gaat in tegen de mondiale trend waar een internationale stijging van 2% te zien is voor ISO 14001 in 2019. Voor meer informatie over het totaal aantal certificaties per jaar verwijzen we naar het officiële overzicht van ISO-certificaten in België.
Voor overheidsopdrachten met budgetraming boven de Europese drempel kan bij de marktverkenning gebruik gemaakt worden van buitenlandse databanken om te peilen of er voldoende organisaties zijn die over een ISO- of EMAS-certificaat beschikken.
Meer informatie over milieumanagementsystemen:
Brussels label ecodynamisch onderneming
Informatie uit het EMAS register
ISO-certificaten in België